Invloed van inkoop op duurzame logistiek

‘Rekening houden met de manier waarop producten worden verpakt’

Inkoop kan een rol spelen in de manier waarop producten worden verpakt en op de campus worden geleverd. En daarmee heeft Inkoop niet alleen invloed op de logistiek over de laatste transportkilometer naar de campus, maar indirect ook op de stromen die de campus verlaten.

Context en relevantie

Bij duurzame stedelijke logistiek moet niet alleen worden gekeken naar de producten die naar een locatie worden gebracht, maar ook naar de producten die een locatie verlaten. Er zijn veel afvalstromen die Campus Heijendaal verlaten, waaronder verpakkingen. De manier waarop producten worden verpakt bepaalt mede hoeveel afval de campus produceert. Dit heeft niet alleen gevolgen voor het aantal voertuigen dat op de campus komt en rondrijdt en de campus verlaat, maar ook voor de milieu-impact door de productie van verpakkingsmateriaal en de verwerking van het verpakkingsafval.

In dit hoofdstuk kijken we naar de stroom verpakkingsafval en hoe de inkoopafdeling en leveranciers deze kunnen beïnvloeden door de manier waarop producten in de logistiek van de laatste transportkilometer worden verpakt, te veranderen.

Onderzoeksvraag

Hoe kunnen inkoopbeslissingen de hoeveelheid verpakkingsafval beïnvloeden en de hele keten duurzamer te maken?

Onderzoekaanpak en -methode:

Literatuuronderzoek (met gebruikmaking van onder meer Science Direct en Google Scholar);
Casestudy Radboudumc; gesprekken-observaties-metingen-databestanden
- Radboudumc: de gebruikers van de producten, interne afdeling Logistiek, afdeling Inkoop, milieumedewerker;
- Leveranciers van gekoelde en diepgevroren medische producten;
- Leveranciers van verpakkingen/verpakkingsoplossingen (incl. “geen verpakking”);
- 3PL’s (dienstverleners derde partij logistiek).

Resultaten

Op het moment van aankoop is er de mogelijkheid om te onderhandelen over de manier waarop producten worden verpakt. Niet iedereen die producten bestelt is zich bewust van de impact van verpakkingen op de afvalstroom, de logistiek die ermee gemoeid is en de mogelijkheid om te onderhandelen. Er zijn verschillende opties op het gebied van verpakkingsmateriaal (bv. hergebruik of recycling van het verpakkingsafval), het terugnemen van verpakkingen door een leverancier, levering zonder verpakking en de mate van bundeling van bestellingen (tijd en locatie).

Algemeen
Er wordt een aantal alternatieven gepresenteerd om de hoeveelheid verpakkingen/milieu-impact van verpakkingen bij de levering van goederen aan de campus te verminderen. Welk alternatief wordt of kan worden gebruikt hangt af van een groot aantal uiteenlopende factoren, zoals het te transporteren product, de functie van het verpakkingsmateriaal, de leverancier en de klant.

Hoeveel er van welk type verpakkingen wordt gebruikt hangt onder meer af van de manier waarop producten worden verpakt en waarom ze op die manier worden verpakt. In dat kader is het belangrijk om een onderscheid te maken tussen primaire, secundaire en tertiaire verpakking, waarbij primaire verpakking rechtstreeks in contact komt met het product, en de andere twee typen verpakkingen bedoeld zijn om eenheden van hetzelfde resp. verschillende producten bij elkaar te houden om de distributie te vergemakkelijken en soms ook om goederen in bepaalde condities te houden. Er zijn veel softwaretools op de markt om de verpakking van producten onder allerlei omstandigheden te optimaliseren. Leveranciers maken doorgaans slechts gebruik van een zeer beperkte set verpakkingen voor de distributie van hun producten, bv. dozen in slechts enkele afmetingen, waarbij de loze ruimte wordt opgevuld met vulmateriaal. Maar ook extra/specifieke wensen/eisen van productfabrikanten, klanten, 3PL’s, overheden, recyclingbedrijven enz. bepalen voor een groot deel de hoeveelheid (en het type) verpakkingen dat de campus opkomt.

Verwijdering van verpakkingen
Wanneer verpakkingen niet kunnen worden vermeden, moet worden besloten wat er met de verwijderde verpakkingen moet gebeuren. Er is naar vier opties gekeken: hergebruik als zodanig (bv. hergebruik van pallets als pallets), recycling (d.w.z. hergebruik van de materialen waaruit de verpakking bestaat, bv. hergebruik van het plastic van plastic flessen in plaats van de flessen als zodanig), verbranding en vuilstort. Bij het Radboudumc gaat afval niet naar de vuilstort.
Welk materiaal voor verpakkingen wordt gebruikt, heeft een grote invloed op de mogelijkheden voor de verwerking van verpakkingsafval.

Binnen de case hebben we bijvoorbeeld gezien dat wanneer er al een recyclingstroom voor een materiaalsoort is, het gemakkelijker is om deze manier van verwerking te gebruiken. In de casestudy kunnen kartonnen koelverpakkingen mee met de recyclingstroom van karton, waarbij voor EPS een separate stroom opgezet moet worden. Hiervoor bleek het volume voor EPS niet groot genoeg en gelden er hogere eisen ten aanzien van het afvalmateriaal. De beslissing over de manier van verwijdering wordt daarom niet alleen beïnvloed door de gebruikte verpakking, maar ook door wat elke optie van de verschillende betrokken stakeholders vraagt. In geval van hergebruik als zodanig moeten bijvoorbeeld alle stakeholders die rechtstreeks in contact komen met de verpakking, hier zorgvuldiger mee omgaan om te zorgen dat de verpakking als zodanig herbruikbaar blijft. Behalve naar deze verwijderingsbeslissing is ook gekeken naar de inzameling van verpakkingsafval zelf (o.a. minder ruimte nodig door persen van afval, het combineren van levering en ophalen) om de milieu-impact van verpakkingen te verkleinen en het verkeer naar/van de campus te verminderen. Voor hergebruik als zodanig en recycling van verpakkingen kan het nodig zijn om verpakkingen gescheiden te bewaren en in te zamelen, waarbij het laatste extra stromen naar en van de campus kan veroorzaken. De inkoopafdeling moet aan al deze zaken aandacht besteden, voordat zij eisen stelt aan leveranciers.

Bundeling van de vraag naar / levering van goederen kan ook een optie zijn om de hoeveelheid verpakkingen terug te dringen. Bundeling kan ook nieuwe mogelijkheden voor verpakkingen bieden, bv. “bij voldoende grote volumes kan gebruik worden gemaakt van herbruikbare kratten”. Bundeling is mogelijk bij bestellingen door personen, afdelingen en organisaties, en kan worden uitgevoerd door de medewerkers die de bestellingen plaatsen, door de inkoopafdeling of door de leverancier.

In geval van beperkte opslagruimte of houdbaarheid of vraagonzekerheid kan er mogelijk minder gebruik worden gemaakt van bundeling. Het bundelen van de vraag/levering kan extra inspanningen vergen van de verschillende stakeholders binnen en buiten de drie grootste organisaties op de campus (bv. ont-bundeling van leveringen binnen de organisatie die bestellingen plaatst). Een andere kwestie waaraan aandacht moet worden besteed, is de administratieve impact van gezamenlijke bestellingen en het boeken van de bestelling onder een afdeling/project, die elk over een eigen budget en kostenplaats beschikken.

Gevolg voor doelstellingen Living Lab

Duurzaamheid
Minder verpakking betekent minder voertuigen van en naar de campus, wat de uitstoot omlaag kan brengen. Zoals eerder gezegd kunnen voor hergebruik/recycling van verpakkingen gescheiden stromen naar/van de campus nodig zijn. Minder verpakking kan mogelijk ook de milieu-impact in verband met de productie en distributie van de verpakkingen zelf verkleinen.

Leefbaarheid
Het aantal voertuigen naar en op de campus kan afnemen, omdat er minder volume hoeft te worden getransporteerd voor dezelfde producthoeveelheden. Voor hergebruik en recycling zijn mogelijk extra stromen nodig in vergelijking met de verbranding van alle verpakkingen. Dit hangt onder meer af van de mogelijkheden om de levering van producten te combineren met de terugname van verpakkingsafval en om verschillende (verpakkings-) afvalstromen in te zamelen.

Kosten
De kosten hangen af van het overwogen alternatief en kunnen per stakeholder verschillen. De bundeling van leveringen kan resulteren in lagere aanschafkosten (kwantumkortingen), maar kan anderzijds extra kosten veroorzaken voor het aanhouden van voorraad, afhandeling en administratie.

Serviceniveau
Het serviceniveau (d.w.z. de tijdige beschikbaarheid van producten) hoeft niet te verslechteren. Gebundelde bestellingen/levering betekent wel minder flexibiliteit, extra inspanningen van stakeholders voor wat betreft bestelling, administratie en interne distributie. Vanwege de onzekere vraag zullen noodleveringen blijven plaatsvinden.

Conclusies en richtingen voor toekomstig onderzoek

Conclusies
Inkoop kan gebruikmaken van een aantal alternatieven die de verpakkingshoeveelheid kunnen verminderen en/of de ecologische voetafdruk kunnen verkleinen. Voor welk alternatief wordt gekozen hangt af van een groot aantal factoren. Zoals altijd geldt dat wat goed is voor de ene product-klantcombinatie, slecht kan uitpakken voor de andere product-klantcombinatie. Het is soms lastig om de organisatorische aspecten en de kosten van elk alternatief voor elke stakeholder in te schatten (omdat deze geen inzicht geven).

De alternatieven zijn gebaseerd op vermindering van de verpakkingshoeveelheid. Het is erg moeilijk om een schatting te maken van de totale milieu-impact (LCA) voor elk alternatief. Hooguit zijn gedeeltelijke LCA’s beschikbaar (bv. alleen voor de productie van EPS-dozen van EPS, de productie van EPS zelf niet meegerekend), waarbij voor verschillende LCA’s verschillende systeemgrenzen, berekeningsmethoden enz. worden gebruikt.

Richtingen voor verder onderzoek

Schatting van de volledige LCA’s voor de verschillende alternatieven;
Verdere uitwerking/implementatie van de verschillende alternatieven in de praktijk.